خبرگزاری مهر، گروه جامعه: جمهوری های اسلامی ایران و پاکستان از زمان آغاز جنگ در افغانستان در سال ۱۳۵۸ همواره میزبان میلیون ها پناهنده افغانستانی بوده اند. متعاقباً دولت های سه کشور جهت حمایت از پناهندگان و دستیابی به راه حل های ماندگار برای تعداد زیادی از پناهندگان با همبستگی همکاری کرده اند.

از سال ۱۳۸۱، بیش از ۵.۲ میلیون پناهنده افغانستانی از دو کشور همسایه به افغانستان بازگشته اند. با این وجود امروز این دو کشور به ترتیب، میزبان بیش از ۹۵۰ هزار و ۱.۴ میلیون پناهنده ثبت شده هستند. در حالی که بازگشت داوطلبانه به تدریج کاهش یافته است. از سال ۲۰۱۶، حدود دو هزار پناهنده هر ساله داوطلبانه از جمهوری اسلامی ایران بازگشت کرده اند. بازگشت داوطلبانه از جمهوری اسلامی پاکستان از حدود ۵۹ هزار نفر در سال ۲۰۱۷ به ۶ هزار نفر در سال ۲۰۱۹ کاهش یافته است.

از آنجایی که سه نسل از افغانستانی ها وارد دهه پنجم بیجاشدگی خود می شوند، جامعه جهانی باید در کنار پناهندگان و کشورها و جوامعی باشد که برای مدت طولانی سخاوتمندانه میزبان آنها بوده اند. تصدیق اخیر کشورهای عضو سازمان ملل مبنی بر لزوم تشریک بار مسئولیت به صورت بین المللی در پیمان جهانی برای پناهندگان، ابزار مهمی را برای دو چندان کردن تلاش ها جهت راه حل ها برای بازگشت کنندگان در داخل  افغانستان  و تقسیم عادلانه مسئولیت با کشورهای اصلی میزبان فراهم می کند. این امر در شرایطی ضروری است که افغانستان در نیمه راه دهه تحول خود قرار دارد و کشورهای میزبان چالش های خود را در زمینه ژئوپلتیکی و اقتصادی پیچیده تحمل می کنند.

جمهوری اسلامی ایران میزبان پناهندگان از کشورهای مختلف است و به غیر از میزبانی خدماتی را هم به این پناهندگان (بعضا رایگان) ارائه می دهد، در سال ۹۴ رهبر معظم انقلاب در رابطه به وضعیت تحصیلی اتباع قانونی و غیرقانونی در ایران اعلام کردند: « هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.» اینکه تا چه اندازه به این دستورات و دستورات و قوانین دیگر در حوزه اتباع عمل می شود یا خیر یک بحث است و ارزیابی خدماتی که جمهوری اسلامی ایران در این سال ها به پناهندگان ارائه داده هم بحث دیگری است.

ایران برای میزبانی از پناهندگان و مهاجرین نباید تنها بماند

در همین راستا ایوو فریسن رئیس دفتر نمایندگی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در ایران در مورد جایگاه ایران در حوزه ارائه خدمات به اتباع و پناهندگان به خبرنگار مهر گفت: آن چه مسلم است جمهوری اسلامی ایران باید به خود افتخار کند از این که طی چندین دهه میزبانی از تعداد زیادی پناهندگان را داشته و در حال حاضر ششمین کشور میزبان برای بزرگ‌ترین تعداد پناهندگان است.

واقعیت این است که برای ما مشخص و مبرهن است که ایران کشوری است که طی این سال‌ها به تنهایی تقریباً همه زحمات را به دوش کشیده و در منطقه ایران حرف اول را از نظر خدماتی که به پناهندگان می‌دهد، می‌زندوی با اشاره به نقش ایران در خدمات به پناهندگان گفت: واقعیت این است که برای ما مشخص و مبرهن است که ایران کشوری است که طی این سال‌ها به تنهایی تقریباً همه زحمات را به دوش کشیده و در منطقه ایران حرف اول را از نظر خدماتی که به پناهندگان می‌دهد، می‌زند.

فریسن ادامه داد: اگر چنانچه پناهندگانی که در ایران هستند هنوز شرایطی در کشور مبدا برای آنها فراهم نیست که بتوانند بازگشت داشته باشند، باید این را بدانیم و مبلغ این باشیم که ایران نباید به تنهایی در جهت میزبانی این پناهندگان اقدام کند و تمام بار را به تنهایی به دوش بکشد. باید همبستگی وجود داشته باشد و در رابطه با بحث پناهندگان تمامی زحمات و خدمات نباید به دوش ایران باشد چون سالیان طولانی است که میزبانی می‌کند.

رئیس دفتر نمایندگی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در ایران در پایان گفت: این فقط نظر شخصی من نیست بلکه تمام ۱۹۳ عضو مجمع عمومی سازمان ملل بر این عقیده هستند و به همین دلیل است که سال گذشته پیمان جهانی برای پناهندگان را تصویب کردند و تصمیم گرفتند و به اجماع رسیدند که باید به صورت مشترک در این راه قدم برداشت و کشور میزبان را نباید تنها گذاشت و باید به کمک کشورهای میزبان از جمله ایران در این رابطه رفت.

هرچقدر هم کنترل کنیم باز هم در کشور اتباع غیرمجاز داریم

بر اساس این گزارش، از جمله اهداف برای راه حل های راهبردی برای پناهندگان ایجاد شرایطی که منجر به بازگشت داوطلبانه شود از جمله به اشتراک گذاردن مداوم اطلاعات به روز شده در مورد پیشرفت صورت گرفته در مناطق اولویتی بازگشت و ادغام مجدد با پناهندگان در کشورهای میزبان، برای حصول اطمینان از اخذ تصمیمات آگاهانه در مورد بازگشت، حمایت از دولت افغانستان در امر توزیع زمین به افراد بازگشت کننده، سرمایه گذاری روی سرمایه انسانی، تاب آوری و مهارت های قابل انتقال پناهندگان در کشورهای میزبان به منظور افزایش بالقوه، بازگشت و ادغام مجدد و شکل دادن یا جهت دادن کمک ها در راستای تحکیم ادغام اولیه در هنگام بازگشت، است.

مهدی محمودی رئیس امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در همین رابطه گفت: به هیچ عنوان تدبیر و سیاست ما نیست که اتباع خارجی به صورت غیرمجاز در کشور ما حضور داشته باشند اما این را باید به عنوان ملاحظه درنظر بگیریم که شرایط ناامنی که در کشور افغانستان وجود دارد و شرایط بد اقتصادی که در آنجا حاکم است باعث می‌شود به ناچار جمعیت کثیری تصمیم بگیرند و بخواهند به ایران وارد شوند.

سعی کردیم روند دریافت برگه های اقامتی را برای مهاجرین آسان کنیم و از طرفی هم رفتارهای سختگیرانه‌ای برای مهاجرین غیرقانونی داشته باشیم تا بازدارندگی داشته باشد و مهاجرین مجبور به دریافت سند اقامتی شوندوی افزود: از طرفی هم به هر حال مرزهای ما بسیار بزرگ و پهناور است و این طور نیست که بگوییم دری در مرز هست و این را می‌توانیم ببندیم و کسی وارد نشود، این چنین نیست. مرزهای وسیع و گسترده‌ای داریم. ممکن است راه‌های ورود و خروج را به صورت غیرمجاز علی رغم‌ این که کنترل‌های اپتیکی و به واسطه نیروهای انسانی انجام می‌شود، برخی جاها بخواهند ورودی از آن مکان ها داشته باشند.

رئیس امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور ادامه داد: اما در کل اتباعی که به صورت غیرمجاز در کشور هستند به عنوان افرادی هستند که به صورت متجاوز مرزی وارد کشور شدند و به صورت غیرمجاز در کشور فعالیت می‌کنند و هر جا هم توسط پلیس رویت شوند دستگیر می‌شوند و به اردوگاه‌های ما اعزام می‌شوند و از اردوگاه هم طرد می‌شوند.

محمودی در پایان گفت: سعی کردیم روند دریافت برگه های اقامتی را برای مهاجرین آسان کنیم و از طرفی هم رفتارهای سختگیرانه‌ای برای مهاجرین غیرقانونی داشته باشیم تا بازدارندگی داشته باشد و مهاجرین مجبور به دریافت سند اقامتی شوند، همانطور که اکنون هم در طول سال و در طول ایام هفته افرادی را داریم که توسط پلیس جمع‌آوری و در اردوگاه‌ها گردآوری می‌شوند و بلافاصله به کشور متبوع خود طرد می‌شوند.

چرا مهاجرین اقدام به دریافت سند اقامتی نمی‌کنند؟

اینکه آیا در ایران تمامی خدماتی که می‌توان به مهاجرین و پناهندگان داده شود، ارائه داده می شود یا خیر را باید از اتباعی که در ایران حضور دارند پرسید، اما در شرایطی که ۱۹۳ عضو مجمع عمومی سازمان ملل بر این عقیده هستند که ایران بهترین خدمات را به مهاجرین ارائه می دهد باید مشوقی باشد بر راهکارهای بهتر مجاب کردن مهاجرین به برای دریافت سند اقامتی در ایران چراکه اگر دریافت اقامت آسان بود، قطعا هیچ مهاجری علاقه به حضور غیرقانونی در هیچ کشوری ندارد مگر برای خرابکاری و انجام برخی اعمال مجرمانه!